Adet düzensizliğinin pek çok nedeni vardır. Ne üzere etkenler adet düzensizliğine yol açabilir? Teşhis, tedavi ve takip mevzularında hangi yollar izlenmektedir. Pekala sadece tedaviyle mi olağan adet nizamı sağlanmış olur sorularının yanıtlarını Liv Hospital Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları’ndan Prof. Dr. Berçem Ayçiçek anlattı.
Sağlıklı bir bireyde adet sistemi nasıl olmalıdır?
Sağlıklı bir beşerde, adet kanamasının müddeti ortalama 2-8 gün, kanama miktarı 20-80 ml (3-5 pet/gün), kanamanın birinci gününden bir sonraki kanamanın birinci gününe kadar geçen mühlet ise 21-35 gündür. Kanamanın olağandan az yahut çok ölçüde, daha sık ve uzun aralıklarla olması, orta kanamaların görülmesi ve adet görmemek adet düzensizliği olarak kabul edilir.
Beyinde hipotalamus denilen bölgenin hipofiz bezini uyarması ve buradan salınan hormonların da yumurtalıklardan, yumurtalamayı sağlaması gerekir. Sağlam yumurtalıklardan salınan hormonların rahimi etkilemesi sonucu adet kanaması gerçekleşir. Oluşan kanamanın dışarı atılması için rahim ağzının açık olması gerekir. Tüm evrelerdeki rastgele bir bozukluk adet düzensizliğine neden olabilir. Kısırlık, kemik erimesi, çok kanamalara bağlı kansızlık, rahim ve yumurtalık kanseri, kıllanma artışı, kalp damar hastalıkları ve ruhsal sorunlar engellendiğinde olağan adet nizamının kaideleri sağlanmış olabilir.
Her adet gecikmesi adet düzensizliği midir?
Hayır, adet düzensizliği değildir. Sistemli adet gören bir bayanda, yılda 1 yahut 2 sefer adet müddeti gecikebilir. Nedeni ise gerilim, ıstırap, yorgunluk ve ağır idman olabilir. Ayrıyeten yeni adet görmeye başlamış sağlıklı bir bireyin birinci yılında ve adetten kesilmek üzereyken de adet düzensizliği görülebilir.
Organik kökenli nedenleri var mıdır?
Rahimde; myom, polip, kanser, iltihap, yumurtalık kistleri, travmalar, spiral üzere nedenlere bağlı olarak adet düzensizliği gelişebilir ve 40 yaşından sonra görülen kanamalar ekseriyetle bu cins kanamalardandır.
Kilo sorunlarının de tesiri vardır
- Aşırı zayıflık yahut şişmanlık adet düzensizliğine neden olabilir.
- Kilonun olağana getirilmesi ile adetler düzelir.
- Özellikle kilolu hastalarda adet düzensizliği, rahim kanseri riskini de artırdığı için kilo verilmesi kıymetlidir.
Önlenebilir mi?
- Oluşan aksiliklerin erken tanınması ve gereken tedavilerin yapılmasıyla hastalığa yol açan ziyanlar engellenebilir.
- İdeal kiloda olmak, çok gerilim ve antrenmandan uzak durmak, adet düzensizliği yapabilecek ilaçlardan uzak durmakla adet düzensizliği önlenebilir.
Hormonal nedenler
Adet düzensizliğinin en sık nedeni hormon bozukluklarıdır. Buna ek olarak;
- Polikistik over sendromu,
- Tiroid bezi hastalıkları,
- Kanda prolaktin hormonunun fazla olması,
- Aşırı kilolu olmak,
- Doğum denetim haplarının yanlış kullanımı,
- Beyin tümörleri üzere nedenlere bağlı gelişebilen hormon yetersizlikleri,
- Kandaki kortizol hormonun fazla olması,
- Böbrek üstü bezi ve yumurtalıklardaki tümörlere bağlı erkeklik hormonunun fazla salgılanması ve
- Böbrek üstü bezi yetmezlikleri de adet düzensizliğine sebep olabilir.
Hangi tiroid hastalıklarında görülebilir
Tiroid hormonları ve yumurtalık fonksiyonları birbiriyle yakından ilgilidir. Adet gecikmesi, en sık tiroid bezlerinin az çalışması durumunda görülür. Bundan ötürü fazla ölçüde ve gecikmeli adet kanaması meydana gelir. Tedavide ise tiroid hormonu verilir. Tiroid bezinin çok çalıştığı durumlarda da gecikmeli adet görme kelam konusu olabilir. Adet düzensizliğine, tiroid hormonlarının düzeltilmesi ile tahlil bulunabilir.
Adet düzensizliği ile birlikte göğüsten süt geliyorsa sorun ne olabilir?
Prolaktin, hipofiz bezinden salınan ve göğüslerden süt gelmesini sağlayan bir hormondur. Çok ölçüde olduğu vakit, yumurtalıkları uyararak hormonların hipofizden salınımı engellenir. Böylelikle adet düzensizliği meydana gelir. Prolaktin hormonunun fazlalığı, hipofiz tümörlerine bağlı gelişebileceği üzere; ruhsal hastalıklarda kullanılan ve bulantı giderici ilaçlar başta olmak üzere çeşitli ilaç kullanımı, böbrek-karaciğer hastalıkları ve tiroid bezinin az çalışmasından ötürü da olabilir. Hastalarda adet düzensizliği ve kısırlık yanında kıllanma artışı görülmektedir. Büyük tümörlerde ise görme bozukluğu, baş ağrısı şikayetleri de olabilir. Tümörün ilaç tedavisi ile küçültülmesi yahut ender de olsa ameliyatla çıkarılması gerekebilir. Bu tümörlerin tekrarlama riski nedeniyle hastaların tabip denetimiyle takip edilmeleri önerilir. İlaçlara bağlı prolaktin yüksekliğinde ise ilacın kesilmesi ile adet düzelir.
Polikistik Over Sendromu’nda adet düzensizliği dışındaki bulgular nelerdir? Nasıl teşhis konulur?
Genellikle ergenlik çağından itibaren var olan adet gecikmesinden sonra görülen adet devri, çok ölçüde kanama formunda olabilir. Kilo alımı, kıllanma artışı, bedende çok sivilcelenme ve kısırlık sıklıkla adet düzensizliğine eşlik etmektedir. Bu hastalarda yüksek tansiyon, kalp damar hastalıkları, şeker hastalığı riski artmış olabilir. Düşük oranda göğüs kanseri ve rahim kanseri riski de artmış durumdadır. Hastaların bu açılardan da kıymetlendirilmesi gerekmektedir. Hastalığın teşhisi; şikayetleri olan bireylerde, hormon analizleri ve yumurtalık ultrasonografisinin yapılıp, öteki nedenlerin dışlanmasıyla konulur.
Polikistik Over Sendromu tedavi ile büsbütün düzelebilir mi? Önlenebilir bir hastalık mı?
Polikistik Over Sendromu genetik tabanlarda geliştiği düşünülen bir hastalıktır. Hastalığı büsbütün ortadan kaldıracak yahut oluşumunu önleyebilecek bir tedavi bulunmamaktadır. Tedavisindeki gaye adet düzensizliğinin ve bu nedenle görülebilecek erken yaşta kemik erimesi riskinin giderilmesidir. Adet düzensizliği için kesinlikle sıhhat denetimi sonrası hekim tavsiyesiyle doğum denetim hapları, insülin direnci saptananlarda ise şeker ilaçları verilebilir. Sadece kilo verilmesi bile adetleri düzeltebilir. Bu nedenle kilolu hastaların kilo vermeleri ve ömür uzunluğu antrenman alışkanlıklarını sürdürmeleri değerlidir.
Kandaki kortizol hormonunun fazlalığında
Kortizon ilaçlarının fazla kullanımı, hipofiz ve böbrek üstü bezi tümörleri, bedende kortizol fazlalığına neden olabilir. Bu hormonal bozukluk, adet düzensizliği yanı sıra fazla kilo alımı, bedende kırmızı-mor renkte çatlaklar, kıllanma artışı ve sivilcelere neden olabilir. Tedavisi tümörün ameliyatla çıkartılması ve kortizon ilacının hekim denetiminde kesilmesidir. Ameliyattan sonra 6-12 aya kadar adetler düzelmeyebilir. Bu hastalarda şeker, yüksek tansiyon, kolesterol yüksekliği, kemik erimesi, kalp damar hastalıkları, psikiyatrik bozukluk riski arttığından tedavi gecikmeden yapılmalıdır.
Tanı, tedavi ve takip nasıl olmalı?
- Hastalığın nedenlerine yönelik sorular sorulur.
- Fiziki muayene gerçekleştirilir.
- Kan analizleri sonucu değerlendirmeler yapılır.
- Hormonal hastalığa bağlı adet düzensizliği tanısı konan hastaların tedavileri düzenlenir ve takibi yapılır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
