Egeli bilim insanları, gerçekleştirdikleri projeler ve bu projelerin çıktıları ile bilim dünyasına katkı sağlamaya devam ediyor. Yürütücülüğü Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cemal Ün’ün üstlendiği “Türkiye’de yetiştiriciliği yapılan koyun ve keçi ırklarında ACE2 reseptör varyasyonlarının araştırılması ve Covıd-19’u bulaştırıcılıkları açısından SARS-CoV-2 ile etkileşiminin incelenmesi” başlıklı projesi ile “TÜBİTAK 1001 – Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı” kapsamında desteklenmeye uygun bulundu. Prof. Dr. Ün ve grubu proje kapsamında Covıd-19’la uğraş için bir koyun, keçi üretim modeli geliştirerek muhakkak ırkların salgın periyodunda izole edilmesi yahut üretiminin kısıtlanmasının yanında makul ırklarında da üretiminin arttırılması için salgın şartlarına yardımcı bir üretim platformu hayata geçirecek.
Proje grubunu makamında ağırlayarak tebrik eden EÜ Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, “Ege Üniversitesi olarak TÜBİTAK nezdinde kıymetli muvaffakiyetler elde ediyoruz. Akademisyenlerimizin yaptıkları projelerle, en çok proje yapan üniversiteler ortasında dorukta yer alıyoruz. Araştırmacılarımız topluma ve bilime katkı sağlamak emeliyle çok kıymetli projeler üretiyor. Bu kapsamda öğretim üyemiz Prof. Dr. Cemal Ün ve grubunun tüm dünyayı derinden sarsan Covid-19 salgınına yönelik geliştirdikleri bu proje epey değerli. Bilime ve topluma sağladıkları katkı için hocamızı ve takımını gönülden tebrik ediyorum” dedi.
Keçi ve koyunlar hastalığı yaymada risk grubunda
Çalışmada keçi ve koyunların hastalığı yayma konusunda riskler taşıdığını söz eden Prof. Dr. Ün, “Keçi ve koyunların hastalığı yayma ve diğer varyantları oluşturmaları riskini tespit açısından değerli eksiklikleri mevcuttur. Birinci eksiklik bu çalışmaların Wuhan izolatı genomuna yakın genomik yapıya sahip izolatlar ile gerçekleştirilmiş olmasıdır. Bugün artık Wuhan izolatına nazaran Delta ve Omicron varyantları çok daha yüksek sıklıkta insanlarda saptanmaktadır. Bu sebeple bu çalışmaların tekrar gözden geçirilerek beşerlerle yakın alaka içerisinde olan hayvanların yeni varyantlar için konak statüsünün tekrar kıymetlendirilmesi gerekmektedir. İkinci eksiklik ise, insan da kimi ACE2 reseptör varyasyonlarının SARS-CoV-2’ye karşı hassaslık ile alakası olduğu bilinmesine karşın koyun ve keçi üzere hayvanlarda ACE2 reseptör üzerindeki varyasyonlar çok yeterli bilinmediğinden varyasyonların spike protein ile bağlantısı yanında varyasyonların hangi SARS-CoV-2 varyantı ile daha yeterli yahut daha az etkileşim göstereceği hakkında da bir datanın bulunmamasıdır. Üçüncü eksiklik ise koyun ve keçi ırkları ortasındaki SARS-CoV-2 RNA olumluluğu prevalansı yanında seroprevalans pahaları de bilinmemektedir. Projede bu eksik hususların ele alınması hedefledik” dedi.
31 farklı koyun ve 7 farklı keçi ırkı üzerinde çalışılacak
Projede Türkiye’de temsiliyet oranı yüksek olan 31 farklı koyun ve 7 farklı keçi ırkı üzerinde çalışmalar yürüttüklerini belirten Prof. Dr. Ün, “Bu proje ile son vakitlerde ortaya çıkan ve hayli bulaşıcı bir varyant olarak bildirilen Omicron varyantı ile koyun ve keçi ACE2 varyantları ortasında biyoinformatik olarak elde edilen güçlü ve düşük etkileşim sonuçlarının in vitro test edilmesi, hayvanlardan toplanan sürüntü örneklerinde SARS-CoV-2 RNA’sının araştırılması, serum örneklerinde ise anti-SARS-CoV-2 IgG antikorlarının araştırılmasını amaçlıyoruz” dedi.
Projenin çıktılarından da bahseden Prof. Dr. Ün, “Tüm bu bulgular değerlendirildiğinde tek sıhhat konsepti altında SARS-CoV-2 için konak olabilme potansiyeli olan koyun ve keçiler ırk seviyesinde belirlenecek. Dünya da birinci defa ırk bazında koyun ve keçilerde ACE2 reseptör sekans dataları ve varyasyonları elde edilecek. ACE2 reseptör varyantlarının SARS-CoV-2 varyantları ile bağlanma etkileşimleri ortaya çıkarılacak. Bu sayede COVID-19’un uzun yıllar ehemmiyetini müdafaası beklendiğinden belli ırkların salgın devrinde izole edilmesi yahut üretiminin kısıtlanması yanında belli ırklarında üretiminin arttırılması için salgın şartlarına yardımcı bir üretim modeli birinci defa geliştirilecek. Bu model ayrıyeten önümüzdeki 50 yılda dünyamızda besine ulaşımın risk altında olacağı beklentisinin azalmasına da katkı yapacak” diye konuştu.
Yürütücülüğünü Prof. Dr. Cemal Ün’ün üstlendiği projede; Ege Üniversitesi Fen Fakültesinden Doç. Dr. Hüseyin Can, Tıp Fakültesinden Prof. Dr. Mert Döşkaya, Dr. Öğretim Üyesi Aysu Değirmenci Döşkaya, Ödemiş Meslek Yüksekokulundan Dr. Öğretim Üyesi Muhammed Karakavuk, Ziraat Fakültesinden Prof. Dr. Turgay Taşkın, Araş. Gör. Dr. Davet Kandemir ve Biruni Üniversitesinden Dr. Öğretim Üyesi Ahmet Efe yer alıyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
