Hafızanın biligisayar üzere olmadığını belirten uzmanlar, belleği ve hafızayı güçlendirerek kaydı arttırmak için, öncelikle insanın unuttuğu gerçeğini kabul etmek gerektiğini söylüyor. İçinde bulunulan şartların, geçmişte anıyı yaşadıktan sonra üzerine eklenen yeni hisler, bilgiler ya da çıkarım yollarının zihinsel geçmişteki anıyı değiştirdiğini söz eden Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Sultan Tarlacı anıları tekrar kurgulayarak geri getirdiğimize dikkat çekiyor. Unutkanlığın önüne geçmek için bilgilerin tekrar edilmesi ve beynin beden üzere beslenmesi gerektiğine vurgu yapan Tarlacı, beyin sıhhatini bozan yapay yağların tüketilmemesi konusunda da uyarıyor.
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Sultan Tarlacı, unutkanlık hakkında açıklamalarda bulundu ve hafızayı geliştirecek teklifler paylaştı.
Hafızayı oluşturan temel şey motivasyondur
Hepimizin birebir halde yaratılmadığını belirten Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Sultan Tarlacı, “Biyolojik olarak nasıl elimiz, yüzümüz, kolumuz farklıysa beynimizin de belli alanlarında farklılıklar var. Hafıza ya da bellek dediğimiz şey de şahıstan bireye değişebiliyor. Lakin hafızayı oluşturan temel şey motivasyon ve ilgi alanıdır. Evvel ilgilenilen husus hakkında motive olmak gerekiyor.” sözlerini kullandı.
Unutmazsak birçok acı tıpkı canlılığını korurdu
Zorunlu olarak öğrenilen bilgilerin kalıcı olmadığına dikkat çeken Tarlacı, “Merak olması gerekiyor. Merak, motivasyonu tetikleyen bir şey. Merak varsa insan her türlü şeyi öğrenmeye çalışıyor ve bütün derinliğini öğreniyor. O vakit unutması da sıkıntı oluyor.” dedi.
Unutmayı da küçümsememek gerektiğini kelamlarına ekleyen Tarlacı, “Eski bir kelam var, ‘Tanrıya şükür, unutmak düzgün ki var ve mecburî.’ diyor. Zira unutmazsak birçok acı tıpkı canlılığını korurdu. Birçok zahmet tıpkı canlılığıyla tekrar tekrar hafızamıza gelirdi. İnsan tabiatı gereği unutuyor. Hatta çok unutuyoruz. Kişisel olarak da toplumsal olarak da unutuyoruz. Toplumsal bir hafıza da var. Yazılıysa buna tarih deniyor. Öte yandan tarihin ne kadar tartışmalı olduğunu hepimiz biliyoruz. Herkesin yazdığı tarih farklı. Hafızanın ne kadar uçucu olduğunu, tekrar inşa ederken ne kadar yanıldığımızı gösteriyor.” biçiminde konuştu.
Anılar tekrar kurgulanarak hatırlanıyor. Bu nedenle görgü tanıklıklarının kameralara nazaran güvenilmez olduğunu gösteren çalışmalar var
Hafızanın bilgisayar gibi olmadığını ve anıların evraklar halinde geri gelmediğini lisana getiren Tarlacı, “O an içinde bulunduğunuz şartlar, geçmişte anıyı yaşadıktan sonra üzerine eklenen yeni hisler, bilgiler ya da çıkarım prosedürleri zihinsel geçmişteki anınızı değiştiriyor. Yani onu yine kurgulayarak geri getiriyorsunuz. Anılarda tekrar kurgulama yapabildiğimize nazaran bu durum insanın güzelleşmesine de yardımcı oluyor olabilir. Bilişsel terapiler vardır. Kişinin niyet zincirini değiştirmeyi içerir. Bazen yanlış anılar ekleriz.” dedi ve kelamlarına şöyle devam etti:
“Bu sebeple görgü tanıklıklarının kameralara nazaran güvenilmez olduğunu gösteren çalışmalar var. Kamera olayı birebir kaydediyor. Lakin biz kurguluyoruz. Zira beyin esnek, yumuşak, akışkan. Vakit içerisinde değişiyor ve bu değişim anıları geri çağırırken boşluklara neden oluyor. O boşluklar bizi rahatsız ediyor. ‘Orada bir şey olması gerekiyor’ deyip onu diğer bir şeyle dolduruyoruz. Böylelikle anınız değişiyor.”
Şiddetli travmalar, olağan anılardan farklı kaydediliyor
Beynimizde badem büyüklüğünde iki hudut hücresi kümelenmesi olduğunu ve buna amigdala çekirdeği denildiğini belirten Prof. Dr. Sultan Tarlacı, bu yapının hipokampus denilen ve hafızayı oluşturan beyin bölgesi ile çok sıkı ilişkisi olduğuna, bu durumun da olumsuz bir yanı olduğuna dikkat çekti. Şiddetli travmaların da birebir yol üzerinden hafızaya kaydedildiğini söyleyen Tarlacı, “Travmalar öyle bir kazınır ki hafızaya, posttravmatik gerilim bozukluğu dediğimiz durum ortaya çıkar. Ortadan bir, beş sene geçse de birebir anıları tekrar canlı canlı yaşarsınız. Hayalinizde, günlük ömrünüzde daima bütün olarak aklınıza gelir. Yani olağan hayatta kaydedemeyeceğiniz formda duygusal anı ile amigdala uyarılınca hafızaya zımba üzere yerleştirir. Bilhassa posttravmatik gerilim bozukluğunda bu olumsuz anılardan kurtulmak çok sıkıntı olur.” açıklamasını yaptı.
Unutkanlığın önüne geçmenin birinci yolu tekrar etmektir
Belleği ve hafızayı güçlendirerek kaydı arttırmak için, öncelikle insanın unuttuğu gerçeğini kabul etmek gerektiğine vurgu yapan Tarlacı, “Bu haber yazısını okuyanlar 8-10 saat sonra bu yazının neredeyse üçte birini hatırlayacaklar. Yedi gün sonra yaklaşık bunun yüzde 20-25’i kalacak. Bir ay sonra da yüzde 20’si kalacak. İnsan süratli unutuyor. Unutkanlığın önüne geçmenin birinci yolu tekrar etmektir. Birinci gün, bir hafta ve bir ay sonra ilgilendiğiniz mevzuyu ya tekrar izleyeceksiniz ya tekrar okuyacaksınız. Tekrar olduğu vakit bilgiler beyinde pekişir. Bilgi birinci girdiği vakit izi kalmıyor, mühür üzere. O mühür birinci seferde maalesef tesirli olmuyor. İkinci tekrarda mührün izi biraz daha bariz oluyor. Üçüncü tekrarda mühür yeterlice yerleşiyor ve izi kalıyor beyinde. Yani beynin yapısını değiştiriyor. Münasebetiyle hafızada tutmak için tekrar etmek gerekiyor.” sözlerini kullandı.
Beyne esneklik veren yağlar açısından en güçlü besinler balıklar
Beynin bir organ olduğunu da hatırlatan Tarlacı, “Beynin, akışkanlığı, esnekliği, değişkenliği, uyarana karşılık olarak kendini değiştirmesi ve yeni bir form almasını sağlamak için uygun formda vücut üzere beslenmesi lazım. Onun için de antioksidanlar, Omega 3’ler ve Akdeniz Diyeti içeriğine uygun beslenmek gerekiyor. Bugün biliyoruz ki doymamış yağlar yani beyne esneklik veren yağlar açısından en varlıklı besinler balıklardır. Somon balığında, kefalde ve uskumruda bulunuyor. Tohumlardan da keten tohumu, incir tohumu ve cevizde bulunuyor.” halinde konuştu.
Yapay yağlar unutkanlık ve depresyon riskini arttırıyor
Omega 3 denilen yağlarda DHA ve EPA denilen akışkan ve doymamış yağlar olduğunu da tabir eden Tarlacı, “Bunları ne kadar çok alırsak kalp ve damar sistemimiz o kadar âlâ çalışır. Kalp krizi geçirme riskiniz azalır. Kan akışkanlığınız artar. Beyniniz daha esnek ve yumuşak olur. Beynin 4’te 1’i fosfolipit dediğimiz akışkan yağdan oluşuyor. Hasebiyle, ne kadar akışkan yağlarla beslenirsek beynimiz o kadar esnek olur.” dedi.
Margarinler üzere yapay yağların kalp-damar sıhhatiyle birlikte beyin sıhhatimizi da bozduğunun altını çizen Tarlacı, “Günümüzde çağdaş insan 20 ünite katı yağ, 1 ünite akışkan yağ alıyor. Bu beyin sıhhati açısından çok olumsuz bir şey. Onun için kalp-damar hastalıkları, kanserler, romatizma, unutkanlık ve depresyon üzere hastalıklarda artış olduğu sav ediliyor ve deliller var. Münasebetiyle bizim Omega 3 ve deniz eserleri tüketimini artırmamız lazım. Üç tarafı denizlerle kaplı bir ülkede balığı ya da deniz eserlerini mümkünse haftada bir ya da ayda iki sefer yememiz gerekiyor.” ihtarında bulundu.
Antioksidanlar bedeni temizlediği için önemli
Bizim mutfağımızın Ege-Akdeniz mutfağı olduğunu ve dünyada kalp ve beyin sıhhatine en yararlı mutfağın da tekrar Ege-Akdeniz mutfağı olduğunu belirten Tarlacı, kelamlarını şöyle tamamladı:
“‘Şundan uzak durun, bunu yemeyin’ üzere ikazlar bizim mutfağımız için çok geçerli değil. Toplumumuzu motive etmemiz gereken şey, zati içinde olduğumuz mutfağı tüketmeleridir. Sıhhat açısından hem unutkanlığa güzel geldiği gözlemlenmiş, hem depresyona, hem de bunama üzere durumlara pek güzel geldiği gösterilmiş. Bunun dışında antioksidanlar değerli. Bedenimiz çalışıyor ve atıklar, paslanmalar, eskimeler, küfler ortaya çıkıyor. Bunları ortadan kaldıran antioksidan dediğimiz temizleyici hususlar var. Antioksidan da en çok meyvelerin kırmızıdan kahverengi ve mora geçtiği süreçte artar. Mesela erik yeşildir. Fakat kızarıp mora döndüğü vakit en çok antioksidanı içerir. Kuru ya da taze olması fark etmeksizin bunların tüketilmesine tartı vermek lazım.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
